June 23, 2025
Ontdek de beste ondernemingsvormen en kies de juiste voor jouw bedrijf. Vergelijk opties en maak een weloverwogen beslissing. Lees het artikel nu!
Als je een bedrijf start, moet je een rechtsvorm kiezen. En die keuze is allesbehalve vrijblijvend. De ondernemingsvorm bepaalt of je privé aansprakelijk bent, hoeveel belasting je betaalt en hoe je bedrijf groeit in de toekomst.
De meeste ondernemers kiezen voor een eenmanszaak of vof vanwege de eenvoud, maar er zijn diverse ondernemingsvormen met elk hun eigen kenmerken, voordelen en nadelen.
In dit artikel leggen we de verschillende ondernemingsvormen uit — met hun kenmerken, voor- en nadelen. Je leert welke vorm past bij jouw situatie: of je nu alleen begint, samenwerkt met anderen of personeel aanneemt. Ook bekijken we hoe het zit met aansprakelijkheid, fiscale voordelen en je juridische positie.
Een ondernemingsvorm — ook wel rechtsvorm genoemd — bepaalt de juridische en fiscale structuur van je bedrijf. Het is één van de eerste keuzes die je moet maken als je gaat ondernemen, en die keuze heeft direct invloed op:
Bij het kiezen van een ondernemingsvorm spelen ondernemer afwegingen zoals aansprakelijkheid, belastingen en groeimogelijkheden een belangrijke rol.
De juiste rechtsvorm kiezen is dus meer dan een formaliteit — het bepaalt de spelregels voor je hele onderneming.
Je kunt het zien als de “vorm” waarin jouw bedrijf in het economisch verkeer verschijnt. Ben je bijvoorbeeld zzp’er, dan is je bedrijf juridisch gezien een eenmanszaak. De meeste zzp'ers kiezen voor deze rechtsvorm vanwege de eenvoud en snelle oprichting. Start je met twee of meer mensen, dan kun je een vof, maatschap of bv oprichten.
Sommige vormen zijn heel geschikt voor starters (zoals een eenmanszaak), terwijl andere pas logisch worden bij groei, personeel of investeerders (zoals een bv of coöperatie).
Tip: een verkeerde rechtsvorm kan je later geld, tijd en flexibiliteit kosten. Daarom loont het om hier in het begin goed over na te denken.
In Nederland heb je keuze uit verschillende ondernemingsvormen, elk met eigen kenmerken op het gebied van aansprakelijkheid, belasting, structuur en complexiteit. Dit overzicht behandelt de verschillende rechtsvormen in Nederland, zodat je een goed beeld krijgt van de opties die je als ondernemer hebt. Deze vormen kun je grofweg indelen in twee categorieën:
Het gaat hier om verschillende natuurlijke ondernemingsvormen zoals eenmanszaak, vof, cv en maatschap. Je bent hierbij zelf de onderneming en dus persoonlijk aansprakelijk voor schulden en verplichtingen. Denk aan:
Deze ondernemingsvormen zijn rechtspersonen met een eigen juridische identiteit. De onderneming is een aparte juridische entiteit. De aansprakelijkheid ligt bij de rechtspersoon, niet bij jou privé (behalve bij wanbestuur). Denk aan:
De keuze voor een bepaalde rechtsvorm hangt af van jouw situatie: werk je alleen of samen, wil je groeien, hoeveel risico wil je lopen, en hoe wil je belasting betalen?
Hieronder vind je een tabel die de belangrijkste kenmerken van de verschillende ondernemingsvormen samenvat.
Rechtsvorm
Rechtspersoonlijkheid
Privé aansprakelijk?
Fiscale structuur
Geschikt voor…
Eenmanszaak
Nee
Ja
Inkomstenbelasting
Starters, zzp’ers
VOF
Nee
Ja, hoofdelijk
Inkomstenbelasting
Samenwerkende ondernemers
CV
Nee
Ja (voor beherende vennoten)
Inkomstenbelasting
Financier + uitvoerder
Maatschap
Nee
Ja, naar aandeel
Inkomstenbelasting
Vrije beroepen, zorg, advies
BV
Ja
Nee (behalve bij wanbeleid)
Vennootschapsbelasting
Groeiende bedrijven, DGA’s
NV
Ja
Nee
Vennootschapsbelasting
Grote kapitaalbedrijven
Stichting
Ja
Nee
Afhankelijk van situatie
Goede doelen, zorg, onderwijs
Coöperatie
Ja
Nee
Vennootschapsbelasting
Samenwerkende ondernemers
Let op: sommige rechtsvormen vereisen een notariële oprichtingsakte of inschrijving bij de KvK. Ook fiscale voordelen verschillen per vorm.
Deze rechtsvormen zijn het meest gekozen door startende ondernemers, freelancers en kleine samenwerkingsverbanden. Ze zijn eenvoudig op te richten, maar brengen ook persoonlijke aansprakelijkheid met zich mee: schulden van de onderneming zijn ook jouw schulden. Bij deze rechtsvormen is vaak sprake van hoofdelijke aansprakelijkheid, wat betekent dat je als ondernemer persoonlijk en volledig aansprakelijk bent voor alle schulden van de onderneming.
De eenmanszaak is de populairste rechtsvorm onder zzp’ers en starters. Je bent in je eentje verantwoordelijk voor het bedrijf, en je inkomsten worden belast via de inkomstenbelasting.
Kenmerken:
Bij grotere risico’s of als je privé en zakelijk vermogen wilt scheiden, kun je overwegen om voor een andere rechtsvorm te kiezen.
Veel gekozen bij: freelancers, kleine webshops, coaches, consultants
Een vof is bedoeld voor twee of meer personen die samen een bedrijf starten. Iedereen brengt iets in: geld, arbeid of goederen. Alle vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor elke schuld van de onderneming; dit betekent dat een schuldeiser elke vennoot persoonlijk kan aanspreken voor de volledige schuld.
Kenmerken:
Veel gekozen bij: familiebedrijven, duo-zaken, ambachtelijke samenwerkingen
Een cv lijkt op een vof, maar heeft twee soorten vennoten:
Kenmerken:
Veel gekozen bij: horeca, vastgoed, creatieve sectoren met investeerders
Een maatschap is een samenwerking tussen zelfstandig beroepsbeoefenaars, zoals artsen, advocaten of accountants. In een maatschap oefenen deze professionals hun beroep samen uit onder een gemeenschappelijke naam.
Kenmerken:
Veel gekozen in de zorg, juridische en financiële sector
Let op: bij al deze vormen ben je met je privévermogen aansprakelijk. Overweeg bij grotere risico’s of groeiplannen een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid.
Kies je voor een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid, dan is je bedrijf een zelfstandig juridisch entiteit. Er zijn verschillende privaatrechtelijke ondernemingsvormen met rechtspersoonlijkheid, zoals de bv, nv, stichting en coöperatie. De onderneming is zelf aansprakelijk voor schulden, en jij bent als oprichter of bestuurder in principe niet met je privévermogen aansprakelijk — tenzij er sprake is van wanbeleid.
Deze rechtsvormen zijn vaak geschikt voor ondernemers die:
De BV is een populaire rechtsvorm onder doorgroeiende ondernemers en DGA’s (directeur-grootaandeelhouders). De directeur grootaandeelhouder is vaak de belangrijkste eigenaar en bestuurder van de bv.
Kenmerken:
Veel gekozen bij: scale-ups, consultants met hoge winst, ondernemers die risico willen afdekken
De nv is bedoeld voor grote bedrijven met veel kapitaal, vaak met verhandelbare aandelen op de beurs. Voor het oprichten van een nv is er startkapitaal nodig van minimaal €45.000.
Kenmerken:
Gekozen door: beursgenoteerde bedrijven, holdings, grotere kapitaalintensieve ondernemingen
Een stichting is een rechtspersoon zonder leden. Stichtingen worden vaak opgericht door natuurlijke personen of rechtspersonen, zoals een BV. Voor de oprichting is voldoende vermogen nodig om het maatschappelijke doel van de stichting te realiseren. Ze mag winst maken, maar mag die niet uitkeren aan oprichters of bestuurders.
Kenmerken:
Veel gekozen bij: zorginstellingen, goede doelen, culturele initiatieven
Een vereniging is een samenwerkingsvorm met leden, opgericht om een gemeenschappelijk doel na te streven.
Kenmerken:
Veel gekozen bij: sportclubs, brancheorganisaties, vakverenigingen
Een coöperatie is een rechtsvorm waarbij leden samenwerken en gezamenlijk profiteren van de opbrengst.
Kenmerken:
Gekozen door: collectieven, freelancers, producentengroepen
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid bieden meer bescherming, maar brengen ook extra administratie, oprichtingskosten en verantwoordelijkheden met zich mee.
De aansprakelijkheid die je loopt als ondernemer verschilt sterk per rechtsvorm. Dit is misschien wel het belangrijkste criterium bij het kiezen van de juiste ondernemingsvorm. Want: wie draait er op voor de schulden van het bedrijf?
Bij rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid (zoals een eenmanszaak, vof, cv of maatschap) ben jij persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden van de onderneming. Gaat je bedrijf failliet? Dan kunnen schuldeisers ook aanspraak maken op je privévermogen — zoals je spaargeld, auto of zelfs je woning.
Let op: bij deze vormen kun je dus niet “veilig zakendoen” als het risico’s betreft die buiten jouw directe invloed vallen.
Bij rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid (zoals een bv, nv, stichting, vereniging, coöperatie) is de organisatie zelf aansprakelijk voor schulden. Jij bent als bestuurder of aandeelhouder in principe niet privé aansprakelijk.
Er zijn wel uitzonderingen:
Als je met je privévermogen aansprakelijk bent:
Tip: start je klein zonder veel risico, dan is een eenmanszaak prima. Groei je door of werk je in een risicovolle branche? Overweeg dan een bv of coöperatie.
Je ondernemingsvorm bepaalt niet alleen je aansprakelijkheid, maar ook hoe je wordt belast. Er zijn grote verschillen tussen de belastingdruk in bijvoorbeeld een eenmanszaak of een bv. Daarnaast kun je profiteren van diverse fiscale voordelen, afhankelijk van je rechtsvorm en situatie.
Deze rechtsvormen vallen fiscaal onder de inkomstenbelasting. Je betaalt belasting over de winst van je onderneming, maar je hebt recht op aantrekkelijke aftrekposten:
Deze voordelen kunnen je belastingdruk aanzienlijk verlagen, zeker bij lagere of middelhoge winst.
Let op: je moet aan het urencriterium van 1.225 uur per jaar voldoen om deze voordelen te benutten.
Bij een bv betaal je belasting op twee niveaus:
Je hebt géén recht op zelfstandigenaftrek of MKB-winstvrijstelling, maar je kunt wel:
Als je winst hoog is en je weinig nodig hebt om van te leven, is een bv vaak fiscaal voordeliger.
Deze vormen zijn meestal belastingvrij, tenzij ze commerciële activiteiten uitvoeren. Dan geldt de vennootschapsbelasting zoals bij een bv. De winst moet terugvloeien naar het statutaire doel — niet naar bestuurders of leden.
Een coöperatie is vennootschapsbelastingplichtig, maar kan winst verdelen aan haar leden. Dat maakt het fiscaal aantrekkelijk voor samenwerkende zzp’ers of collectieven.
Fiscale voordelen zijn belangrijk, maar niet doorslaggevend. Kies eerst een rechtsvorm die bij je bedrijf past — en bekijk daarna hoe je belasting kunt optimaliseren.
De keuze voor de juiste ondernemingsvorm hangt af van jouw specifieke omstandigheden. Er is geen ‘beste rechtsvorm’ voor iedereen — het draait om wat bij jouw plannen, risico’s en ambities past. Voor bedrijven die zich richten op koophandel kunnen bepaalde rechtsvormen extra geschikt zijn, afhankelijk van de aard en omvang van de handelsactiviteiten.
Hieronder zie je per situatie welke rechtsvorm vaak het meest logisch is.
Kies voor een eenmanszaak
Kies voor een vof of bv
Kies voor een bv of coöperatie
Kies voor een maatschap
Kies voor een stichting of vereniging
Tip: gebruik een beslisboom of vergelijkingsschema als je twijfelt. Op Belastingscan.nl vind je binnenkort ook een gratis tool om je rechtsvorm te bepalen.
Twijfel je nog tussen meerdere ondernemingsvormen? Gebruik deze checklist om stap voor stap te bepalen welke rechtsvorm het beste bij jou past. Stel jezelf per punt de juiste vragen.
Tip: bepaal eerst je groeidoelen, risico’s en winstverwachting. Kies pas daarna je rechtsvorm — en herzie deze als je situatie verandert.
In Nederland zijn er twee hoofdgroepen:
Daarnaast bestaat er het kerkgenootschap als bijzondere rechtsvorm, die specifiek bedoeld is voor religieuze of geloofsgemeenschappen en ook kan worden ingeschreven.
Deze vormen verschillen in aansprakelijkheid, fiscale behandeling en oprichtingseisen.
Vaak wordt onderscheid gemaakt in:
Deze driedeling helpt bij het maken van een eerste keuze op basis van structuur en verantwoordelijkheid.
Besturen verschillen per rechtsvorm. De 6 meest voorkomende bestuursvormen zijn:
Bij sommige ondernemingsvormen, zoals de eenmanszaak, vof en maatschap, vormen de eigenaren direct het bestuur en zijn zij verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering.
Bij rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid ligt de bestuursverantwoordelijkheid bij een formeel orgaan. Bij natuurlijke rechtsvormen ligt die bij de ondernemer zelf.
De meest gekozen rechtsvormen zijn:
Kenmerk
Eenmanszaak
Besloten vennootschap (bv)
Oprichtingskosten
Laag, geen notaris nodig
Notariële akte vereist
Aansprakelijkheid
Volledig privé aansprakelijk
Beperkt, tenzij wanbestuur
Belasting
Inkomstenbelasting
Vennootschapsbelasting + DGA-loon
Fiscale voordelen
Zelfstandigenaftrek, MKB-vrijst.
Geen aftrek, wel mogelijkheden via structuur
Flexibiliteit bij groei
Minder geschikt
Beter schaalbaar
Ja. Je kunt op elk moment je rechtsvorm wijzigen — bijvoorbeeld van een eenmanszaak naar een bv, of van een vof naar een maatschap. Houd wel rekening met:
Tip: laat je begeleiden door een boekhouder of fiscalist als je overstapt van rechtsvorm.
De keuze voor een ondernemingsvorm is niet alleen juridisch of administratief — het is een fundamentele beslissing over hoe jij je bedrijf gaat runnen, hoe je risico’s afdekt en hoe je belasting betaalt.
De beste ondernemingsvorm past bij:
Twijfel je nog tussen een eenmanszaak, vof, bv of coöperatie? Of wil je weten welke vorm jou het meeste belastingvoordeel oplevert?
💡 Doe dan de gratis rechtsvormkeuze test op www.belastingscan.nl/tools/rechtsvormkeuzetest
Binnen 2 minuten ontdek je welke rechtsvorm het beste bij jouw situatie past — mét uitleg over aansprakelijkheid, belasting, oprichting en meer.
Start slim, kies bewust — en bouw je onderneming op de juiste juridische basis.
Coen is oprichter van Belastingscan en fiscalist met een passie voor technologie. Hij helpt particulieren, ondernemers en DGA’s om helder inzicht te krijgen in hun fiscale situatie.
