October 16, 2025
Een overlijden brengt niet alleen verdriet, maar ook praktische en financiële keuzes met zich mee. Wie een erfenis ontvangt of vermogen wil nalaten, krijgt te maken met erfbelasting en regels voor schenkingen. Met de juiste voorbereiding kun je voorkomen dat erfgenamen onnodig belasting betalen.
Iedere erfgenaam betaalt belasting over zijn of haar deel van de erfenis, afhankelijk van de familieband. Partners en kinderen hebben de hoogste vrijstelling, terwijl anderen meer betalen.
Een overlijden heeft niet alleen emotionele gevolgen, maar brengt ook veel administratieve en financiële regelingen met zich mee. Wie iets erft, krijgt te maken met erfbelasting. Wie juist wil schenken of nalaten, moet weten hoe de regels werken om te voorkomen dat erfgenamen onnodig belasting betalen. In 2025 zijn de bedragen en vrijstellingen opnieuw aangepast. Daarom is het verstandig om je nalatenschap tijdig goed te regelen.
Een nalatenschap is het totaal van wat iemand nalaat bij overlijden. Dat kan bestaan uit geld, bezittingen, een woning, beleggingen of zelfs schulden. De erfgenamen verdelen deze bezittingen volgens het testament of, als dat ontbreekt, volgens de wettelijke verdeling. De Belastingdienst ziet deze overdracht van vermogen als een belastbaar feit. De hoogte van de erfbelasting hangt af van de waarde van de erfenis en de relatie tot de overledene.
Iedereen die een erfenis ontvangt, moet daar in principe belasting over betalen. In 2025 geldt dat partners een vrijstelling hebben van ongeveer €795.000. Kinderen en kleinkinderen mogen €25.187 belastingvrij erven, terwijl voor anderen een veel lagere vrijstelling geldt. Wat boven die bedragen uitkomt, wordt belast tegen tarieven tussen 10% en 40%, afhankelijk van de hoogte van de erfenis en de familierelatie.
De erfbelasting wordt berekend over de waarde van de erfenis op de dag van overlijden. Dat betekent dat ook vastgoed, beleggingen en schulden moeten worden meegenomen. De aangifte erfbelasting moet binnen acht maanden worden gedaan door de erfgenamen of executeur. Vaak wordt dit via de notaris geregeld, zodat de Belastingdienst een volledig en correct overzicht ontvangt.
Wie erfbelasting moet betalen maar tijdelijk onvoldoende geld heeft, kan om uitstel of een betalingsregeling vragen. Dat is bijvoorbeeld relevant als de nalatenschap grotendeels bestaat uit een woning die nog niet is verkocht.
Steeds meer mensen kiezen ervoor om hun vermogen al tijdens hun leven te verdelen. Dat heet schenken bij leven. Dit kan fiscaal voordeliger zijn, omdat je zo gebruik kunt maken van jaarlijkse vrijstellingen. In 2025 mogen ouders ieder kind €6.633 belastingvrij schenken. Voor kleinkinderen en anderen geldt een vrijstelling van €2.658.
Een eenmalig hogere schenking blijft mogelijk in specifieke situaties, bijvoorbeeld voor een dure studie of voor de aankoop van een eigen woning. Wel is de zogenoemde jubelton definitief afgeschaft, waardoor een belastingvrije schenking van tonnen voor een huis niet meer kan.
Door jaarlijks te schenken kun je het vermogen stapsgewijs overhevelen naar de volgende generatie. Dat vermindert de uiteindelijke erfbelasting. Belangrijk is wel dat je de schenkingen goed vastlegt en eventueel combineert met een schenkingsplan of een schenking op papier. Zo voorkom je misverstanden en blijft de fiscale administratie overzichtelijk.
Zonder testament bepaalt de wet wie jouw erfgenamen zijn. Meestal zijn dat je partner en kinderen, of als die ontbreken, familieleden in aflopende volgorde. Met een testament houd je zelf de regie. Je kunt bijvoorbeeld bepalen dat een specifiek familielid een woning krijgt, dat een kind wordt overgeslagen of dat een deel naar een goed doel gaat.
In een testament kun je ook een executeur benoemen. Dat is iemand die verantwoordelijk is voor de afhandeling van de nalatenschap. Deze persoon zorgt dat schulden worden betaald, bezittingen worden verkocht of verdeeld en dat de erfbelasting tijdig wordt geregeld.
Voor ondernemers is het extra belangrijk om een testament op te stellen. Bij een onverwacht overlijden kan het bedrijf anders in verkeerde handen vallen of worden stilgelegd. Met een goed testament kun je bepalen wie het bedrijf voortzet, hoe het wordt gewaardeerd en wat de fiscale consequenties zijn.
Naast het testament voor na overlijden bestaat het levenstestament. Dat document regelt wie beslissingen mag nemen als je dat zelf niet meer kunt, bijvoorbeeld door ziekte of ouderdom. Je kunt een volmacht geven aan één of meer personen voor financiële of medische zaken.
Het levenstestament wordt steeds populairder, zeker onder ondernemers en ouderen met vermogen. Het voorkomt dat een rechter een bewindvoerder moet aanstellen, en het zorgt ervoor dat jouw financiële belangen worden behartigd door iemand die je vertrouwt. Ook banken en notarissen hechten steeds meer waarde aan een officieel levenstestament.
De overdracht van een familiebedrijf of vastgoed is vaak het meest complexe onderdeel van een nalatenschap. De waarde van het bedrijf kan hoog zijn, terwijl het beschikbare geld om belasting te betalen beperkt is. Daarom bestaan er speciale regelingen, zoals de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR).
Met de BOR kun je een groot deel van de waarde van het bedrijf vrijgesteld overdragen aan je kinderen of opvolgers, zolang het bedrijf wordt voortgezet. In 2025 blijft deze regeling bestaan, maar de voorwaarden worden strenger. Zo moet het bedrijf minimaal vijf jaar worden voortgezet om de vrijstelling te behouden.
Ook bij vastgoed speelt waardering een belangrijke rol. De Belastingdienst kijkt naar de WOZ-waarde, maar er kunnen correcties worden toegepast als het gaat om verhuurd of zakelijk vastgoed. Een juiste waardering is cruciaal om te voorkomen dat erfgenamen te veel erfbelasting betalen.
Kinderen hebben in Nederland altijd recht op een deel van de erfenis, ook als ze in het testament zijn onterfd. Dat heet de legitieme portie. Deze bedraagt de helft van het normale kindsdeel. Hoewel een ouder kan bepalen dat een kind niets krijgt, kan het kind zijn legitieme portie altijd opeisen.
Dit recht zorgt ervoor dat erfgenamen eerlijk worden behandeld, maar leidt soms tot familieruzies. Een notaris kan helpen om deze situaties te voorkomen door de juiste formulering in het testament op te nemen. Voor samengestelde gezinnen, ondernemers en mensen met vermogen in het buitenland is dit extra belangrijk.
Een nalatenschap goed regelen betekent vooruitdenken. Door vroegtijdig te schenken, een testament te maken en duidelijke afspraken te vast te leggen, voorkom je hoge belasting en onnodige discussies. Ook het jaarlijks bijwerken van documenten is verstandig, zeker als er kinderen, nieuwe partners of een bedrijf in het spel zijn.
Een notaris of financieel adviseur kan helpen bij het berekenen van erfbelasting, het benutten van vrijstellingen en het optimaliseren van je nalatenschap. Ook online tools kunnen nuttig zijn, zoals de erfbelasting berekenen tool op Belastingscan.nl. Daarmee krijg je direct inzicht in hoeveel belasting erfgenamen zouden betalen bij verschillende scenario’s.
Wie de regels kent en de tijd neemt om ze goed toe te passen, kan duizenden euro’s besparen en zorgt voor rust voor de nabestaanden.
Coen is oprichter van Belastingscan en fiscalist met een passie voor technologie. Hij helpt particulieren, ondernemers en DGA’s om helder inzicht te krijgen in hun fiscale situatie.
