Samenlevingscontract en Testament: Wat je moet weten voor de toekomst

Samenwonen is een belangrijke stap — of je nu net begint of al jaren samen bent. Maar wist je dat je zonder goede afspraken juridisch gezien vreemden van elkaar blijft? Veel stellen denken dat alles automatisch goed geregeld is, maar dat is helaas een misverstand. Het is daarom belangrijk dat er duidelijke afspraken gemaakt worden om financiële en praktische zaken goed te regelen.

Met een notarieel samenlevingscontract leg je afspraken vast over financiën, woning en eigendom. Maar dat is niet genoeg als een van jullie overlijdt. Zonder testament heeft je partner géén recht op jouw erfenis. Samen vormen een samenlevingscontract en testament een juridische overeenkomst die zekerheid biedt over de verdeling van eigendommen en zorgplicht. Juist daarom is de combinatie van een samenlevingscontract én testament zo belangrijk. In dit artikel ontdek je waarom beide documenten essentieel zijn, hoe ze elkaar aanvullen, en hoe je ze goed en betaalbaar regelt.

Belangrijkste punten over samenlevingscontract en testament

1. Een samenlevingscontract regelt afspraken over geld, bezit en woning tijdens het leven, en legt de belangen van beide partners vast.
2. Een testament bepaalt wie wat krijgt als jij overlijdt — je partner is zonder testament géén erfgenaam.
3. Alleen een notarieel samenlevingscontract is geldig voor zaken zoals partnerpensioen en fiscaal partnerschap.
4. Een langstlevende testament beschermt je partner én voorkomt belastingnadelen.
5. Samen vormen deze documenten de basis voor financiële rust en juridische zekerheid, en helpen ze onverwachte financiële gevolgen te voorkomen.

Wat is een notarieel samenlevingscontract?

Een notarieel samenlevingscontract is een officieel document waarin je samen met je partner afspraken maakt en vastlegt over geld, bezit en eigendom. Denk aan: wie betaalt wat? Van wie is het huis? En wat gebeurt er bij een relatiebreuk? Door samen afspraken te maken over gezamenlijke bezittingen en verantwoordelijkheden, voorkom je onduidelijkheid en mogelijke conflicten.

Zo’n contract wordt opgesteld en ondertekend bij een notaris. Het samenlevingscontract is een juridische overeenkomst waarin alle belangrijke afspraken worden vastgelegd. Dat is belangrijk, want alleen een notarieel samenlevingscontract wordt erkend door instanties zoals de Belastingdienst, pensioenfondsen en hypotheekverstrekkers.

Het contract wordt gemaakt bij de notaris en is bijvoorbeeld verplicht als je:

• wilt dat je partner recht krijgt op jouw partnerpensioen
• fiscaal partner wilt zijn bij de Belastingdienst
• wilt aantonen dat jullie samen verantwoordelijk zijn voor gezamenlijke kosten

Zonder deze akte blijft je partner juridisch gezien een buitenstaander. Dat kan grote gevolgen hebben bij overlijden, scheiding of schulden.

Waarom een samenlevingscontract opstellen?

Samenwonen zonder afspraken lijkt makkelijk, maar het kan grote risico’s met zich meebrengen. Samenwoners doen er verstandig aan om belangrijke zaken af te spreken en deze schriftelijk vast te leggen, bijvoorbeeld over het recht op nabestaandenpensioen, het verblijvingsbeding of andere erfrechtelijke regelingen. Wie betaalt wat? Van wie is het spaargeld? En wat gebeurt er als jullie uit elkaar gaan — of als één van jullie overlijdt?

Een samenlevingscontract geeft duidelijkheid. Je legt zwart-op-wit vast wat van wie is, hoe kosten worden verdeeld en wat jullie regelen bij een relatiebreuk of overlijden. Samenwoners zonder contract hebben geen wettelijke bescherming; zonder afspraken zijn rechten en plichten niet automatisch geregeld. Daarmee voorkom je discussies én juridische problemen.

Een samenlevingscontract is vooral verstandig als:

• je samen een woning koopt of huurt
• je (onverwacht) veel geld samen gaat uitgeven
• er kinderen in het spel zijn, uit jullie relatie of een eerdere
• je wilt dat je partner in het huis mag blijven wonen bij overlijden
• je elkaar financieel wilt beschermen, ook bij schulden

Zeker bij overlijden is het contract onmisbaar: zonder samenlevingscontract én testament erft je partner niets. Hij of zij moet dan soms zelfs het huis verlaten. Door dit goed te regelen, geef je elkaar zekerheid.

Wanneer is een samenlevingscontract nodig?

Niet elk stel denkt direct aan juridische documenten zodra ze gaan samenwonen. Toch is het verstandig om duidelijke afspraken te maken zodra je gaat samenwonen, zodat je juridische en financiële belangen goed zijn vastgelegd. Een samenlevingscontract is in veel situaties verstandig — en soms zelfs onmisbaar.

Je hebt zeker baat bij een samenlevingscontract als je:

• een koopwoning samen bezit of koopt
• ongelijke bedragen inbrengt, bijvoorbeeld bij aankoop van een woning
• samen kinderen hebt, of kinderen uit een vorige relatie meeneemt
• een onderneming hebt, en je partner wilt beschermen bij zakelijke risico’s
• samen spaart, belegt of een lening aangaat

Ook bij het aanvragen van een hypotheek, het regelen van pensioen of het doen van belastingaangifte kan een samenlevingscontract nodig zijn. Veel pensioenfondsen eisen bijvoorbeeld een notarieel contract om het partnerpensioen uit te keren.

Zonder deze afspraken heb je bij een scheiding of overlijden géén wettelijke bescherming — en dat kan leiden tot financiële onzekerheid of zelfs juridische conflicten.

Voordelen van een samenlevingscontract

Een samenlevingscontract biedt meer dan alleen duidelijkheid — het is ook een slimme manier om jezelf en je partner juridisch én financieel te beschermen. Het contract helpt bovendien om de verplichtingen tussen partners vast te leggen. Hieronder zie je de belangrijkste voordelen:

• Je legt afspraken vast over gezamenlijke bezittingen en uitgaven.
• Je voorkomt onduidelijkheid bij het uit elkaar gaan.
• Je regelt de verdeling van kosten en eigendommen.
• Het contract biedt bescherming voor de overblijvende partner bij overlijden.

1. Juridische zekerheid

Met een notarieel samenlevingscontract kunnen instanties zoals pensioenfondsen, banken en de Belastingdienst jullie relatie officieel erkennen. Dat geeft toegang tot partnerrechten zoals het partnerpensioen of fiscaal partnerschap.

2. Bescherming bij scheiding of overlijden

Zonder afspraken kan één van jullie met lege handen achterblijven bij een breuk of overlijden. Een samenlevingscontract regelt wat er gebeurt met gezamenlijke bezittingen, schulden en de woning — en voorkomt juridische strijd. Met een verblijvingsbeding in het samenlevingscontract wordt de langstlevende partner beschermd bij het overlijden van de partner, zodat de overblijvende partner niet direct hoeft af te rekenen met de erfgenamen van de overleden partner.

3. Afspraken op maat

Je bepaalt zélf wat je regelt. Denk aan verdeling van kosten, eigendom van spullen, regeling bij overlijden of een verblijvingsbeding. Je kunt alles aanpassen aan jullie situatie.

4. Minder risico op conflicten

Door afspraken vooraf vast te leggen, voorkom je misverstanden of scheve verwachtingen. Je kunt in het contract ook afspraken maken over het delen van informatie op sociale media bij een eventuele scheiding. Zeker als er familie, kinderen of eigen vermogen in het spel zijn, voorkomt dit veel ellende.

5. Belastingvoordelen

Een notarieel samenlevingscontract is vaak vereist om fiscaal partner te zijn. Hierdoor kun je profiteren van voordelen bij de inkomstenbelasting, toeslagen en erfbelasting. Partners met een samenlevingscontract hebben bovendien vaak recht op een hoge vrijstelling voor de erfbelasting, waardoor zij minder of geen erfbelasting hoeven te betalen over geërfde bezittingen.

Kortom: een samenlevingscontract is geen luxe, maar een praktische én verstandige keuze voor elk stel dat samen bouwt aan een toekomst.

Gemeenschappelijke bezittingen en gezamenlijke woning

Samen een huis kopen of gemeenschappelijke bezittingen delen klinkt vanzelfsprekend — maar zonder duidelijke afspraken kan dit grote gevolgen hebben. Zeker bij overlijden of uit elkaar gaan. Het is daarom belangrijk om het huis eigendom goed te regelen in het samenlevingscontract, zodat bij overlijden duidelijk is wie eigenaar wordt.

Eigendom goed vastleggen

In een samenlevingscontract kun je precies opnemen wat van wie is. Denk aan:

• Wie is eigenaar van de woning?
• Wat is er samen gekocht, wat is privébezit?
• Hoe verdelen jullie kosten en hypotheeklasten?

Bij een relatiebreuk zonder contract geldt: wie betaalt, bepaalt. Dat kan voor scheve verhoudingen zorgen, vooral als één partner meer heeft ingebracht.

Verblijvingsbeding

Een belangrijk onderdeel van het samenlevingscontract is het verblijvingsbeding. Hiermee spreek je af dat de gezamenlijke bezittingen — zoals het huis of de inboedel — automatisch naar de langstlevende partner gaan als één van jullie overlijdt. Het verblijvingsbeding gaat dus over het automatisch overgaan van gezamenlijke bezittingen naar de langstlevende partner bij overlijden.

Zonder dit beding kunnen de erfgenamen van de overledene direct aanspraak maken op hun deel. Dit kan betekenen dat de achterblijvende partner spullen moet verkopen of uit huis moet. Met een verblijvingsbeding voorkom je dat.

Ook belangrijk bij schulden

Met een contract kun je ook vastleggen wie verantwoordelijk is voor welke schulden. Zo voorkom je dat één van jullie opdraait voor een lening van de ander.

Kortom: duidelijke afspraken over bezittingen en eigendom beschermen jullie beiden — nu en in de toekomst.

Geregistreerd partnerschap of huwelijk?

Veel stellen vragen zich af: moeten we trouwen, een geregistreerd partnerschap aangaan of is een samenlevingscontract genoeg? Elk van deze vormen heeft andere juridische gevolgen — vooral bij overlijden, scheiding en belastingen. Een huwelijk wordt officieel voltrokken bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, wat specifieke wettelijke rechten en plichten met zich meebrengt.

Geregistreerd partnerschap: een alternatief voor het huwelijk

Een geregistreerd partnerschap lijkt juridisch sterk op een huwelijk, maar kent een paar praktische verschillen:

• Het kan in veel gevallen zonder rechter worden beëindigd (als er geen minderjarige kinderen zijn).
• Je bent automatisch elkaars erfgenaam, tenzij anders geregeld in een testament.
• Het partnerschap wordt aangegaan bij de gemeente, net als een huwelijk.

Belangrijke overeenkomst: gemeenschap van goederen

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap geldt automatisch de beperkte gemeenschap van goederen. Dat betekent:

• Alles wat vóór het huwelijk privé was, blijft privé.
• Alles wat jullie tijdens het huwelijk samen opbouwen, is gezamenlijk bezit.
• Schenkingen en erfenissen blijven privé, tenzij anders vastgelegd.

Wil je afwijken van deze regels? Dan kun je huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden opstellen via de notaris.

Wat als je alleen samenwoont?

Als je alleen samenwoont zónder huwelijk of geregistreerd partnerschap, ben je géén erfgenaam van elkaar. Partners die samenwonen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn volgens de wet geen wettelijke erfgenamen van elkaar. Je moet dan zélf zorgen voor:

• een samenlevingscontract
• een testament
• eventuele aanvullende juridische documenten (zoals een levenstestament of volmacht)

Zeker bij overlijden of scheiding zijn dit bepalende factoren. Wacht dus niet te lang met goed regelen.

Samenlevingscontract opstellen: hoe werkt het?

Een samenlevingscontract opstellen klinkt misschien ingewikkeld, maar met de juiste voorbereiding is het zo geregeld. Zeker als je gebruikmaakt van een online voorbereidingstool — dat scheelt tijd én kosten.

1. Kies een notaris

Alleen een notaris mag een rechtsgeldig samenlevingscontract opstellen. Je kunt zelf een notaris kiezen, waarbij de tarieven flink kunnen verschillen. Vraag dus gerust meerdere offertes op.

2. Bereid je voor

Voor een efficiënte afspraak kun je vooraf samen bespreken:

• Hoe willen jullie de kosten verdelen?
• Hoe willen jullie de inkomsten verdelen en vastleggen?
• Wie is eigenaar van welke bezittingen?
• Willen jullie een verblijvingsbeding opnemen?
• Hoe zit het met partnerpensioen of overlijdensrisicoverzekering?

Je kunt dit ook vooraf invullen via een online vragenlijst, zoals via Belastingscan.nl. Daarmee geef je duidelijk je wensen aan.

3. Bespreek het bij de notaris

Tijdens het gesprek met de notaris worden jullie wensen besproken en juridisch vertaald naar een bindend document. Daarna tekenen jullie het samenlevingscontract in bijzijn van de notaris.

4. Bewaar het goed

Het originele document wordt bewaard bij de notaris, maar je krijgt ook een kopie. Bewaar deze goed, bijvoorbeeld in een (digitale) kluis of bij andere belangrijke papieren.

Let op: een samenlevingscontract kun je op elk moment aanpassen of beëindigen, zolang beide partijen het eens zijn.

Waarom een testament bij samenwonen essentieel is

Een samenlevingscontract regelt veel — maar geen erfenis. Veel mensen denken dat samenwonen voldoende is om automatisch elkaars erfgenaam te zijn. Helaas: dat is niet zo. Zonder testament kan je partner volgens de wet niet van jou erven.

Zonder testament erf je niets van elkaar

Zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap ben je volgens de wet geen familie. Dat betekent:

• Je partner erft niets, ook niet als jullie al jaren samen zijn. De andere partner heeft zonder testament geen rechten op de erfenis.
• De erfenis gaat naar je kinderen, ouders, broers of zussen — niet naar je partner.
• Je partner kan zelfs uit het gezamenlijke huis gezet worden als dat niet goed is geregeld.

Testament voorkomt ellende

Een testament is dus onmisbaar als je samenwoont. Daarin kun je bijvoorbeeld vastleggen:

• dat je partner (gedeeltelijk) je erfgenaam wordt
• dat je partner in de woning mag blijven wonen
• dat bepaalde bezittingen naar specifieke personen gaan (zoals kinderen of familie)
• dat de erfbelasting slim wordt beperkt
• dat het recht op nabestaandenpensioen voor je partner wordt geregeld

Ook kun je een executeur benoemen die de nalatenschap afwikkelt — of een voogd aanwijzen voor kinderen.

Samenlevingscontract + testament = compleet geregeld

Het samenlevingscontract regelt jullie financiële afspraken tijdens het leven, het testament regelt wat er gebeurt na overlijden. In het samenlevingscontract staat welke financiële afspraken tussen partners gelden, zoals de verdeling van inkomen, bijdragen aan de huishoudkosten en eventuele zakelijke belangen. Alleen samen bieden ze volledige bescherming.

Zeker bij samengestelde gezinnen, een koopwoning of een ongelijke vermogenssituatie is dit geen overbodige luxe — maar een noodzaak.

Samenlevingscontract en testament combineren

Wil je het écht goed regelen als samenwonend stel? Dan is de combinatie van een samenlevingscontract én testament de sleutel. Alleen zo zorg je voor juridische én fiscale zekerheid — tijdens je relatie én na overlijden.

Waarom de combinatie belangrijk is

Met alleen een samenlevingscontract:

• regel je geen erfopvolging
• heeft je partner geen recht op je erfenis
• kan je partner bij overlijden fiscaal ongunstig uitkomen

Met alleen een testament:

• heb je geen afspraken over gezamenlijk bezit of schulden
• kun je soms geen aanspraak maken op partnerpensioen of toeslagen
• ontbreekt er duidelijkheid over kostenverdeling tijdens het leven

Door beide documenten op te stellen:

• ben je fiscaal partner (en dus erfbelastingvrij tot €795.156 in 2025)
• is je partner juridisch beschermd
• voorkom je conflicten met erfgenamen of familie
• creëer je rust, zekerheid en overzicht

Wat regel je in welk document?

Onderwerp

Samenlevingscontract

Testament

Kosten verdelen

✔

✘

Bezit bij uit elkaar gaan

✔

✘

Partner erkend als erfgenaam

✘

✔

Executeur aanwijzen

✘

✔

Bewind of voogdij kinderen

✘

✔

Verblijvingsbeding

✔

✘

Uitsluitingsclausule erfgenaam

✘

✔

Wil je dus zeker weten dat alles goed geregeld is — voor nu en later? Combineer dan altijd beide documenten.

Belangrijke situaties en begrippen bij samenlevingscontract en testament

Bij het maken van een samenlevingscontract en testament komen een aantal veelvoorkomende begrippen en juridische keuzes kijken. De notaris maakt de documenten volledig op maat voor jullie situatie, zodat alles goed geregeld is. Hieronder lichten we de belangrijkste termen toe — inclusief wanneer je actie moet ondernemen.

Testament opstellen: wanneer doe je dat?

Zodra je samenwoont en iets samen deelt — een woning, kinderen, spaargeld — is het verstandig om een testament op te stellen. Daarmee regel je dat je partner niet met lege handen achterblijft bij overlijden. Wacht niet tot het te laat is, want zonder testament beslist de wet.

Waarom een testament nodig is

Veel stellen denken dat een samenlevingscontract voldoende is. Maar zonder testament is je partner geen erfgenaam. Je hebt dus echt een testament nodig om ervoor te zorgen dat je partner (gedeeltelijk of volledig) jouw nalatenschap ontvangt.

Langstlevende testament: bescherming voor je partner

In een langstlevende testament krijgt je partner het vruchtgebruik of eigendom van je bezittingen. De kinderen krijgen hun erfdeel pas als de langstlevende partner overlijdt. Dit voorkomt dat je partner direct moet afrekenen met de kinderen — én bespaart soms erfbelasting.

Gezamenlijke woning: eigendom en rechten

Wonen jullie samen in een koopwoning? Dan is het belangrijk om vast te leggen wie de eigenaar is, hoe de kosten zijn verdeeld, en wat er gebeurt bij overlijden of uit elkaar gaan. Zonder duidelijke afspraken kan de gezamenlijke woning voor spanningen zorgen. Als een van de partners is overleden en er niets is geregeld, kan de woning naar de erfgenamen van de overleden partner gaan.

Gezamenlijke bezittingen: wie krijgt wat?

Of het nu om meubels, een auto of een gezamenlijke spaarrekening gaat: je wilt niet dat daarover wordt gevochten als je uit elkaar gaat. Leg in het contract vast wat de gezamenlijke bezittingen zijn — en wie wat krijgt bij een scheiding of overlijden.

Legitieme portie: rechten van kinderen

Kinderen hebben altijd recht op een legitieme portie van je nalatenschap, ook als je partner jouw volledige bezit erft via het langstlevende testament. Dit erfdeel kunnen ze pas opeisen na overlijden van de langstlevende. Met goede planning voorkom je dat je partner in de problemen komt.

Wat als je uit elkaar gaat?

In het samenlevingscontract kun je vastleggen wat er gebeurt als je uit elkaar gaat. Denk aan het verdelen van geld, woning, spullen of opgebouwde schulden. Dit voorkomt onduidelijkheid — en dure conflicten als de relatie eindigt.

Samenlevingscontract maken: hoe begin je?

Een samenlevingscontract maak je altijd samen. Je begint met het bespreken van je wensen en vult eventueel een online vragenlijst in. Daarna laat je het contract opstellen bij een notaris. Je kunt het altijd later aanvullen of aanpassen.

Veelgestelde vragen over samenlevingscontract en testament

Wie erft er bij een samenlevingscontract?

Als je alleen een samenlevingscontract hebt en geen testament, erft je partner niets. Volgens de wet zijn jullie geen familie van elkaar. Wil je dat je partner je woning, geld of spullen krijgt? Dan moet je een testament opstellen.

Wat is het nadeel van een samenlevingscontract?

Het grootste nadeel is dat het geen erfrecht regelt. Ook biedt het geen volledige bescherming als je partner overlijdt of jullie uit elkaar gaan, tenzij je ook andere documenten opstelt (zoals een testament en verblijvingsbeding). Daarnaast moeten sommige voordelen — zoals partnerpensioen — expliciet worden aangevraagd.

Wat is een langstlevende testament?

Een langstlevende testament regelt dat je partner alles erft, en dat de kinderen pas hun legitieme portie krijgen na het overlijden van de partner. Dit zorgt voor rust, fiscale voordelen en bescherming voor de langstlevende. Het wordt vaak gecombineerd met een samenlevingscontract.

Wat gebeurt er met de gezamenlijke woning bij overlijden?

Als de woning op naam staat van één van de twee en er is géén testament, dan gaat de woning naar de wettelijke erfgenamen van die persoon — vaak ouders of broers/zussen. Wil je dat je partner in de gezamenlijke woning kan blijven wonen? Dan moet je dit vastleggen in een testament én samenlevingscontract (bijv. via een verblijvingsbeding).

Kun je samen een samenlevingscontract én testament maken?

Ja. Sterker nog: dat is de beste optie als je als stel samenwoont maar niet getrouwd bent. Je samenlevingscontract maak je bij de notaris, net als het testament. Samen bieden ze volledige bescherming bij overlijden, scheiding, en belastingzaken.

Hoeveel kost een samenlevingscontract met testament?

Dat hangt af van de complexiteit en de gekozen notaris. Gemiddeld:

• Alleen samenlevingscontract: €300 – €600
• Alleen testament: €300 – €700
• Beide documenten samen: vanaf €600 tot €1.200 (soms goedkoper bij een combinatie)

Let op: de tarieven verschillen, dus vraag altijd een offerte op.

Conclusie: zo regel je je toekomst goed

Of je nu pas net samenwoont of al jarenlang een relatie hebt: een goed geregeld samenlevingscontract en testament zorgen voor rust, duidelijkheid en bescherming. Alleen een samenlevingscontract is niet genoeg — en alleen een testament ook niet.

Door beide documenten te combineren:

• bepaal je samen wat van wie is
• voorkom je conflicten bij overlijden of uit elkaar gaan
• zorg je dat je partner niet met lege handen achterblijft
• profiteer je van fiscale voordelen en juridische zekerheid

Met een notarieel samenlevingscontract en een goed opgesteld testament ben je voorbereid op de toekomst — wat er ook gebeurt.

Zelf je samenlevingscontract en testament voorbereiden?

Wil je direct aan de slag?

Gebruik dan de gratis tool op www.belastingscan.nl/tools/samenlevingscontract om:

• je wensen in kaart te brengen
• te ontdekken wat je moet vastleggen
• een overzicht te ontvangen dat je kunt meenemen naar de notaris

Zo regel je het eenvoudig, betaalbaar én goed. Voor nu én later.