June 19, 2025
Ontdek de voordelen van een langstlevende testament en hoe het je kan helpen bij belangrijke beslissingen. Lees nu meer voor nuttige informatie!
Een langstlevende testament is bedoeld om je partner goed achter te laten én je kinderen juridisch te beschermen. Bij het overlijden van de eerste ouder regelt dit testament wie wat krijgt, wie mag blijven wonen, en wanneer kinderen hun erfdeel mogen opeisen. Dat lijkt misschien vanzelfsprekend, maar zonder heldere afspraken kunnen er later problemen ontstaan.
De meeste mensen denken dat het erfrecht automatisch alles goed regelt, maar in de praktijk blijkt vaak dat dit niet altijd aansluit bij hun persoonlijke wensen of situatie.
In dit artikel leggen we stap voor stap uit hoe het werkt, wanneer het verstandig is om een dergelijk testament op te stellen, en wat de voor- en nadelen zijn. Zo voorkom je discussies, onverwachte erfbelasting en onbedoelde gevolgen voor je partner of je kinderen.
Een langstlevende testament is een testament waarin je vastlegt dat na het overlijden van de eerste ouder, de langstlevende partner of echtgenoot de volledige nalatenschap krijgt. De kinderen krijgen dan geen tastbare erfenis, maar een zogeheten niet-opeisbare vordering op de nalatenschap. Die vordering wordt pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende ouder.
Het langstlevende testament vormt een regel op grond van het erfrecht, waarmee je afwijkt van de standaard wettelijke verdeling.
Deze regeling lijkt op de wettelijke verdeling, maar het grote verschil zit in de aanvullende bepalingen die je in een testament kunt opnemen. Denk aan een opvullegaat om erfbelasting te beperken, of bepalingen voor wat er gebeurt bij hertrouwen, schulden of langdurige zorg.
Een standaard langstlevende testament voorkomt dat de kinderen direct eigenaar worden van delen van het vermogen of bijvoorbeeld medebeslissingsrecht krijgen over het huis. De langstlevende blijft zelfstandig bevoegd en kan ongestoord blijven wonen, verhuizen of geld opnemen van de gezamenlijke rekeningen.
Zonder een dergelijk testament ben je afhankelijk van wat de wet regelt — en die wet houdt geen rekening met bijvoorbeeld nieuwe partners, samengestelde gezinnen of een verschil in draagkracht tussen kinderen.
Een langstlevende testament is vooral van belang als je wilt voorkomen dat je partner in financiële of juridische problemen komt na jouw overlijden. De wet voorziet wel in een wettelijke verdeling, maar die biedt niet in alle situaties voldoende bescherming — zeker niet als je wensen afwijken van het standaardmodel. Ongehuwde samenwoners kunnen zonder testament geen aanspraak maken op het erfdeel van hun partner.
Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap, dan geldt automatisch de wettelijke verdeling. Dit wordt ook wel de wettelijke langstlevende regeling genoemd. De langstlevende echtgenoot krijgt de volledige nalatenschap, en de kinderen krijgen een niet-opeisbare vordering. Maar deze wettelijke langstlevende regeling biedt niet altijd voldoende bescherming: fiscale optimalisatie, bescherming bij hertrouwen of het opnemen van specifieke voorwaarden vereist een testament.
Woon je samen zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap? Dan ben je voor de wet géén erfgenaam. Zonder testament hebben ongehuwde samenwoners geen aanspraak op het vermogen van hun partner. Zonder testament erven je kinderen, ouders of zelfs broers en zussen — maar jouw partner niet. In dat geval is een langstlevende testament essentieel om je partner te beschermen.
In gezinnen met kinderen uit verschillende relaties, of waar de vermogenspositie tussen kinderen verschilt, voorkomt een testament discussie en ongelijkheid. In het testament kun je bovendien de erfdelen van de kinderen uit verschillende relaties vastleggen, zodat duidelijk is welk deel ieder kind ontvangt. Ook kun je aangeven in welke volgorde bepaalde bezittingen verdeeld moeten worden.
Hebben jullie samen een huis? Zonder goed testament kan de woning in de nalatenschap vallen, waardoor de kinderen mede-eigenaar worden en de partner moet overleggen voor verkoop of verbouwing. Een langstlevende testament voorkomt dit.
Kortom: een langstlevende testament is eigenlijk onmisbaar voor wie duidelijkheid en bescherming wil bieden — aan de partner én aan de kinderen.
Als één van de ouders overlijdt, treedt het langstlevende testament in werking. Dat betekent dat de langstlevende ouder of partner de gehele nalatenschap erft. Denk aan het huis, het spaargeld, de inboedel en beleggingen. De kinderen worden wel als erfgenaam genoemd, maar krijgen op dat moment nog niets in handen.
Wat zij krijgen, is een niet opeisbare vordering ter waarde van hun erfdeel. Dat betekent: ze hebben formeel recht op een deel van de erfenis, maar ze mogen het niet opeisen zolang de langstlevende nog leeft. Pas bij het overlijden van de langstlevende ouder wordt hun vordering opeisbaar — en ontvangen ze hun deel.
Het exacte bedrag van de vordering moet worden vastgesteld en schriftelijk worden vastgelegd. Dit voorkomt later discussie of onduidelijkheid. De vordering groeit vaak mee met rente of inflatie, afhankelijk van wat er in het testament is bepaald.
De langstlevende ouder blijft bevoegd om te wonen in het huis, rekeningen te beheren en bezittingen te verkopen. Kinderen kunnen daar in beginsel niets tegenin brengen, zolang de vordering nog niet opeisbaar is.
Let op: als dit niet goed is vastgelegd, kunnen er bij overlijden of bij hertrouwen juridische conflicten ontstaan.
Een goed opgesteld testament bevat een bepaling die de rechten en plichten van alle erfgenamen vastlegt en regelt zo zowel de verdeling, de vorderingen als de rechten en plichten van alle erfgenamen op het juiste moment.
Een veelvoorkomend misverstand is dat er pas belasting betaald hoeft te worden als een erfgenaam daadwerkelijk iets ontvangt. In het geval van een langstlevende testament is dat niet zo. De kinderen krijgen een niet-opeisbare vordering, en op het moment dat deze vordering ontstaat, is er direct erfbelasting verschuldigd.
Er moet dus al erfbelasting betaald worden, ook als het erfdeel nog niet is uitgekeerd — de kinderen moeten deze erfbelasting voldoen, zelfs als ze het geld pas jaren later ontvangen.
Volgens de wet erven de kinderen op het moment dat de eerste ouder overlijdt, oftewel de overleden ouder, ook al krijgen ze hun erfdeel niet meteen uitgekeerd. Deze vordering telt fiscaal als vermogen. De belastingdienst kijkt niet naar wat je daadwerkelijk krijgt, maar naar waar je formeel recht op hebt.
Het gevolg? De kinderen betalen soms duizenden euro’s belasting, terwijl ze geen geld ontvangen — en de langstlevende ouder moet dit bedrag in veel gevallen voorfinancieren.
Een goed testament bevat vaak een opvullegaat. Door een opvullegaat opgenomen te hebben in het testament, kun je de erfbelasting slim verdelen of deels voorkomen. Je zorgt er dan voor dat de langstlevende een groter erfdeel krijgt tot aan de vrijstelling, zodat de belastingdruk bij de kinderen afneemt.
Het opvullegaat wordt zo opgesteld dat het fiscaal voordelig is en tegelijkertijd de rechten van de kinderen niet aantast. Vooral bij grotere vermogens of meerdere kinderen is dit maatwerk essentieel.
Als je dit niet regelt, kan het zijn dat de langstlevende ouder zelf de verschuldigde erfbelasting van de kinderen moet betalen, wat impact heeft op diens liquiditeit. In sommige gevallen is de langstlevende ouder verschuldigd om deze erfbelasting namens de kinderen te voldoen. Vooral bij een woning zonder veel spaargeld kan dit tot onwenselijke situaties leiden.
Hoewel een langstlevende testament veel bescherming biedt, kleven er ook risico’s aan — vooral als het gaat om een standaard testament dat jaren geleden is opgesteld en nooit is herzien. In bepaalde situaties kan zo’n regeling zelfs onbedoeld nadelig uitpakken. In een dergelijke situatie, bijvoorbeeld wanneer de langstlevende ouder failliet gaat of in de schuldsanering terechtkomt, kan het testament onbedoeld nadelig uitpakken voor de erfgenamen.
Als de langstlevende ouder, bijvoorbeeld de moeder, hertrouwt, kan het vermogen (deels) terechtkomen bij de nieuwe partner of diens kinderen. Dit betekent dat wanneer de moeder opnieuw trouwt, het risico bestaat dat haar vermogen niet volledig bij haar eigen kinderen terechtkomt, maar (deels) bij de nieuwe partner of diens kinderen. De oorspronkelijke kinderen hebben dan nog steeds hun vordering, maar het daadwerkelijke vermogen kan verdwenen zijn. In een modern testament kun je hier beschermende clausules voor opnemen.
Komt de langstlevende in een verpleeghuis? Dan kijkt het CAK naar het vermogen bij het vaststellen van de maandelijkse eigen bijdrage. Wordt de langstlevende opgenomen in een zorginstelling waarbij de Wet langdurige zorg (WLZ) geldt, dan telt het volledige vermogen mee voor de eigen bijdrage — inclusief het deel dat eigenlijk ‘toebehoort’ aan de kinderen. Daardoor kan de eigen bijdrage onnodig hoog uitvallen. Met een aangepast testament kun je dit risico beperken.
Zonder een goed doordacht opvullegaat of fiscale verdeling, kan een langstlevende testament leiden tot dubbele erfbelasting: eerst bij overlijden van de eerste ouder, later opnieuw bij overlijden van de langstlevende. Het belangrijkste gevolg van een verkeerde verdeling is dan ook dat er dubbele erfbelasting betaald moet worden. Slimme verdeling en afstemming op de vrijstellingen helpt om dit te voorkomen.
Veel mensen hebben een testament dat 15 of 20 jaar geleden is opgesteld. In de tussentijd zijn er vaak wijzigingen in wetgeving, gezinssituatie of vermogen. Ook kan het voorkomen dat de langstlevende ouder in schuldsanering terechtkomt, wat invloed kan hebben op de erfenis en de positie van de erfgenamen. Een dergelijk testament voldoet dan niet meer aan de wensen van nu en kan zelfs tot conflicten of belastingdruk leiden.
Kortom: een goed testament moet niet alleen bescherming bieden, maar ook meebewegen met je levensfase en actuele wetgeving.
Een langstlevende testament is maatwerk. Via het testament kun je al je wensen en verdelingen regelen, zodat alles goed is vastgelegd. Het opstellen ervan doe je altijd via een notaris, in de vorm van een officiële notariële akte. Daarbij is het belangrijk dat je niet alleen kijkt naar je huidige situatie, maar ook naar wat er kan veranderen in de toekomst.
Niet elk notariskantoor is gespecialiseerd in langstlevenderegelingen, samengestelde gezinnen of fiscale optimalisatie. Kies een kantoor dat jouw situatie begrijpt en helder uitlegt wat de gevolgen zijn van bepaalde keuzes.
Laat vastleggen wat het exacte erfdeel van de kinderen is, welke rente van toepassing is, en onder welke voorwaarden ze hun deel kunnen opeisen. Het is belangrijk om de erfdelen van de kinderen expliciet vast te leggen om onduidelijkheid en mogelijke fiscale nadelen te voorkomen. Dit voorkomt onduidelijkheid bij overlijden van de langstlevende ouder.
Bijvoorbeeld tegen hertrouwen, schuldeisers of opname in een zorginstelling. Je kunt er ook voor kiezen om de langstlevende partner als enig erfgenaam aan te wijzen, zodat het vermogen optimaal wordt beschermd. Zo blijft het vermogen binnen de familie en voorkom je dat erfgenamen worden benadeeld.
Een testament is geen document dat je één keer maakt en daarna vergeet. Verandert je gezinssituatie, je vermogen of de wetgeving? Dan is het verstandig om het testament te laten actualiseren. Als richtlijn: controleer het elke 5 tot 10 jaar.
Een goed opgesteld testament geeft rust en duidelijkheid. Voor je partner, voor je kinderen — en voor jezelf.
Ja. De wettelijke verdeling geldt automatisch bij huwelijk of geregistreerd partnerschap, maar biedt slechts een basisregeling. Een testament geeft je de mogelijkheid om aanvullende wensen vast te leggen, zoals bescherming bij hertrouwen, fiscale optimalisatie en clausules voor specifieke situaties zoals zorginstellingen of samengestelde gezinnen.
Niet automatisch. In een langstlevende testament is meestal opgenomen dat de kinderen hun erfdeel pas kunnen eisen bij het overlijden van de langstlevende ouder. Tot die tijd hebben ze een niet-opeisbare vordering. Alleen bij bijzondere omstandigheden kan hiervan worden afgeweken, bijvoorbeeld als er niets is geregeld of als de langstlevende instemt.
De voornaamste risico’s zijn fiscale: kinderen betalen soms al erfbelasting terwijl ze nog niets ontvangen. Ook kan het vermogen van de langstlevende meetellen bij de maandelijkse eigen bijdrage aan een zorginstelling, waardoor hoge zorgkosten een nadeel kunnen zijn. Daarnaast kunnen verouderde of te algemene bepalingen bij hertrouwen of conflicten leiden tot problemen.
Laat het beoordelen. Veel bestaande testamenten zijn standaard langstlevende testamenten van jaren geleden. Die sluiten vaak niet meer aan bij je huidige wensen of bij gewijzigde regelgeving. Met een simpele controle door een notaris weet je of aanpassing nodig is.
Een langstlevende testament is geen overbodige luxe, maar een slimme manier om je partner én je kinderen juridisch en fiscaal goed achter te laten. Je voorkomt onnodige belasting, conflicten over het erfdeel, en onduidelijkheid bij hertrouwen of langdurige zorg. De omvang van je vermogen is daarbij bepalend voor de beste invulling van het testament.
De wettelijke regeling biedt alleen een basis. Wil je écht zeker weten dat alles goed geregeld is? Dan is een maatwerktestament onmisbaar. Laat je testament regelmatig herzien en zorg dat het aansluit op je huidige leven en vermogen.
Benieuwd wat een testament kost dat past bij jouw situatie, gezinssamenstelling en wensen?
Met onze slimme tool ontvang je snel en vrijblijvend een offerte van een notariskantoor dat:
Start nu en ontdek welke notaris jou het beste kan helpen.
Vraag direct een offerte aan via onze testamenttool.
Coen is oprichter van Belastingscan en fiscalist met een passie voor technologie. Hij helpt particulieren, ondernemers en DGA’s om helder inzicht te krijgen in hun fiscale situatie.
