June 23, 2025
Ontdek de essentiële stappen en tips voor nabestaanden in het draaiboek bij overlijden. Lees verder voor praktische begeleiding in deze moeilijke tijd.
Het overlijden van een dierbare is vaak overweldigend. Dit is voor nabestaanden een moeilijke tijd, waarin emoties en praktische zaken samenkomen. Terwijl je nog midden in het verdriet zit, moeten er direct tientallen praktische zaken geregeld worden. Van het inschakelen van een arts tot het regelen van de uitvaart, het informeren van instanties, en het uitzoeken van financiële en juridische documenten. Veel nabestaanden weten niet waar ze moeten beginnen.
Met dit draaiboek bij overlijden krijg je een helder overzicht van de stappen die je moet nemen, op het juiste moment, in de juiste volgorde. Inzicht in de omgeving waarin de persoon is overleden, zoals de woon- en leefsituatie, is belangrijk om de eerste stappen goed te kunnen regelen. Of het nu gaat om je partner, ouder, kind of ander familielid, deze checklist helpt je om niets belangrijks over het hoofd te zien.
Een draaiboek bij overlijden is een praktische gids die nabestaanden stap voor stap begeleidt in de dagen en weken na het overlijden van een dierbare. Het helpt je overzicht te houden, prioriteiten te stellen en te voorkomen dat belangrijke zaken worden vergeten.
Zodra iemand overlijdt, komt er namelijk veel op je af: de uitvaart moet worden geregeld, instanties moeten worden geïnformeerd, de administratie moet worden uitgezocht en soms moet er direct iets geregeld worden voor kinderen, huisdieren of een huur- of koopwoning. Een draaiboek neemt je bij de hand in deze chaotische periode.
Een goed draaiboek bevat:
Het doel van een draaiboek is rust en regie. Je weet wat je wanneer moet doen — en wat je eventueel kunt uitbesteden aan een uitvaartverzorger, notaris of andere professional.
Zeker als je niet weet of je familielid werkte, een testament had, of in een zorginstelling werkte, geeft zo’n draaiboek houvast. Je voorkomt dat je op het verkeerde moment beslissingen neemt of dat je rechten (zoals op een partnerpensioen) misloopt.
In de eerste uren na een overlijden komt er veel op je af. Het is belangrijk om te weten in wat voor huis de overledene woonde en met wie, omdat dit invloed kan hebben op de te regelen zaken. Toch zijn er enkele dingen die direct geregeld moeten worden — soms nog voordat de rest van de familie is ingelicht.
Houd er rekening mee dat bij het beantwoorden van vragen over de situatie van de overledene, zoals werk, woonvorm of verzorging, vaak meerdere antwoorden mogelijk zijn.
Als iemand thuis overlijdt, moet een arts het overlijden vaststellen. Dit is meestal de huisarts of de dienstdoende arts via de huisartsenpost. Bij overlijden in een ziekenhuis of zorginstelling doet de aanwezige arts dit automatisch. De arts stelt dan ook de verklaring van overlijden op, waarmee de akte van overlijden kan worden aangevraagd.
Zonder deze officiële documenten kun je geen aangifte doen bij de gemeente en ook geen uitvaart regelen.
Soms is er al een uitvaartverzekering afgesloten waarbij een specifieke uitvaartverzorger hoort. In andere gevallen kun je zelf een uitvaartverzorger kiezen. Je mag dit ook zelf regelen, maar de meeste mensen schakelen toch een professional in.
Controleer in de administratie of het familielid een uitvaartverzekering had of een uitvaartcodicil. Daarin staat vaak al wie de uitvaart moet regelen.
Let op: de persoon die de uitvaart regelt hoeft niet altijd de partner te zijn. Het kan ook een kind, broer/zus of een aangewezen executeur uit het testament zijn.
Zorg dat de directe familie zo snel mogelijk op de hoogte is. Denk aan de partner, kinderen, eventuele ex-partners of andere naaste betrokkenen. Ook als een familielid samen woonde of een geregistreerd partnerschap had, is het belangrijk om dit te melden bij nabestaanden.
Woonde de overledene alleen in een koopwoning of huurwoning? Zorg dan dat je de woning afsluit, post opvangt en kijkt of er huisdieren of planten verzorgd moeten worden. Werkte het familielid nog? Neem dan contact op met de werkgever of, in het geval van een zelfstandig ondernemer, kijk of er klanten of opdrachten zijn die moeten worden afgehandeld.
De aangifte van overlijden is een officiële stap die altijd bij de gemeente moet gebeuren. Zonder deze aangifte wordt er geen akte van overlijden opgemaakt, en zonder akte kunnen veel vervolgstappen — zoals het regelen van de uitvaart of het opzeggen van verzekeringen — niet doorgaan.
De aangifte wordt meestal gedaan door:
De persoon die aangifte doet, overhandigt de verklaring van overlijden van de arts en ontvangt van de gemeente:
Tip: vraag meteen meerdere afschriften van de akte aan. Je hebt ze op veel plekken nodig, en het scheelt tijd om dit in één keer te doen.
Als de overledene:
Zodra het overlijden is vastgesteld door een arts, begint de juridische afhandeling. Dit gebeurt met officiële documenten die essentieel zijn voor alles wat daarna geregeld moet worden. Zonder deze papieren kun je bijvoorbeeld geen uitvaart plannen, rekeningen opzeggen of contact opnemen met pensioenfondsen.
De behandelend arts (huisarts, arts in het ziekenhuis of zorginstelling) stelt direct na overlijden een verklaring van overlijden op. Dit is een medisch document waarin staat dat iemand is overleden en wat de vermoedelijke doodsoorzaak is.
Deze verklaring wordt niet aan de nabestaanden meegegeven, maar wel aan de gemeente overhandigd voor het opmaken van de akte.
De akte van overlijden is het officiële document dat de gemeente opstelt na de aangifte van overlijden. Deze akte wordt ook wel overlijdensakte genoemd. Het is het juridische bewijs dat iemand is overleden.
Je hebt de akte nodig voor:
Vraag meerdere gewaarmerkte kopieën van de akte aan. Veel instellingen vragen om een origineel of een officieel afschrift.
Controleer of de overledene een of meer van de volgende documenten had:
Deze documenten kunnen fysiek thuis liggen, in een kluis, of geregistreerd staan bij een notaris.
De uitvaart is vaak het eerste grote moment van afscheid, en dus ook het belangrijkste dat op korte termijn geregeld moet worden. Maar wie is daar eigenlijk verantwoordelijk voor — en moet je altijd een uitvaartverzorger inschakelen?
De persoon die de uitvaart regelt is in principe degene die dat juridisch mag doen. Dat kan zijn:
Let goed op of de overledene een uitvaartcodicil of testament had waarin specifieke wensen of personen zijn genoemd. Daarin kan bijvoorbeeld staan dat een kind of partner de regie voert, of dat iemand niet wil worden begraven maar gecremeerd.
Als er onenigheid is binnen de familie, is het verstandig om een onafhankelijke partij zoals een uitvaartverzorger te betrekken.
Nee, dat is niet verplicht. Je mag de uitvaart volledig zelf organiseren. Toch kiezen de meeste nabestaanden ervoor om (ten minste deels) een uitvaartverzorger in te schakelen. Die kan je helpen met:
Heb je weinig ervaring of wil je niets over het hoofd zien? Dan is samenwerken met een andere uitvaartverzorger dan die van de verzekeraar ook mogelijk — dit hoeft geen dure optie te zijn.
Kijk bij je keuze naar:
Vraag altijd vooraf naar een heldere kostenbegroting, zodat je weet wat er wel en niet onder de dekking valt. Een gemiddelde uitvaart kost in Nederland tussen de €7.000 en €10.000.
Na het overlijden van een dierbare moeten er niet alleen emotionele, maar ook financiële zaken worden geregeld. Rekeningen moeten worden opgezegd of overgezet, uitvaartkosten betaald en er moet worden gekeken naar verzekeringen, leningen en lopende verplichtingen.
Zodra de bank op de hoogte is van het overlijden, worden de rekeningen van de overledene meestal tijdelijk geblokkeerd. Dit voorkomt misbruik, maar betekent ook dat automatische incasso’s en betalingen kunnen stilvallen. Informeer bij de bank naar de procedure en breng tijdig belangrijke instanties op de hoogte.
Voor toegang tot rekeningen heb je vaak een verklaring van erfrecht nodig. Die wordt opgesteld door een notaris.
De kosten voor de uitvaart kunnen worden betaald uit:
Controleer of er een verzekering is en wat precies wordt vergoed. Er zijn natura-polissen (diensten worden vergoed) en kapitaalverzekeringen (je krijgt een bedrag uitgekeerd).
Naast de uitvaartverzekering is het belangrijk om na te gaan of de overledene nog meer lopende polissen had:
Controleer daarnaast of er sprake was van partner zorg, ouder zorg of familielid zorg, bijvoorbeeld via de Wmo of Wlz. Deze zorgregelingen moeten na het overlijden worden stopgezet of, indien nodig, overgedragen aan een andere nabestaande.
Zeg ongebruikte verzekeringen op. Sommige premies worden met terugwerkende kracht deels terugbetaald.
Dan moet je nagaan:
In zo’n geval is het raadzaam om snel contact op te nemen met een boekhouder of financieel adviseur.
De woning van de overledene is vaak een van de meest tastbare én ingewikkelde onderdelen van de nalatenschap. Of het nu gaat om een koopwoning, huurwoning of kamer in een zorginstelling, er moeten direct na het overlijden praktische én juridische beslissingen worden genomen.
Dan zijn er twee scenario’s:
Bij overlijden wordt de woning onderdeel van de erfenis. De erfgenamen beslissen of ze:
Let op: de maandlasten (zoals hypotheek, gas, water en licht) blijven gewoon doorlopen. Neem dus snel contact op met de hypotheekverstrekker om betalingsafspraken te maken en vraag naar eventuele overlijdensrisicodekking.
Bij een huurwoning geldt het volgende:
Het is belangrijk om te weten wie er in het huis woonde, omdat dit bepaalt wie het huurcontract kan overnemen.
Informeer altijd direct bij de woningcorporatie of verhuurder. Iedere verhuurder hanteert andere voorwaarden.
Als een ouder woonde in een zorginstelling, of een partner of ander familielid werkte in een verzorgingshuis, dan moet je:
Let op: in sommige zorginstellingen moet je binnen 3 tot 5 dagen na overlijden ontruimen.
Zodra de eerste praktische zaken zijn geregeld, komt de juridische kant van het overlijden in beeld: het erfrecht. Dat bepaalt wie recht heeft op de erfenis en wie de afwikkeling van de nalatenschap mag verzorgen.
Een eerste stap is nagaan of de overledene een testament heeft opgesteld bij de notaris. Hierin kan bijvoorbeeld zijn vastgelegd:
Is er géén testament? Dan geldt het wettelijke erfrecht. Vaak erven de partner en kinderen, of — als die er niet zijn — andere familieleden.
Je kunt bij het Centraal Testamentenregister (CTR) opvragen of er een testament bestaat en bij welke notaris dit ligt.
Een verklaring van erfrecht is een officieel document dat de notaris opstelt. Daarin staat wie de erfgenamen zijn en wie bevoegd is om zaken namens de erfenis te regelen.
Je hebt deze verklaring nodig voor:
Let op: de verklaring kost meestal tussen de €300 en €700, afhankelijk van de situatie.
Dan moeten zij samen beslissingen nemen. Vaak wordt één persoon gemachtigd (bijvoorbeeld de executeur) om de praktische zaken te regelen. Zijn er onenigheden of schulden? Dan is het verstandig om een notaris of erfrechtadvocaat in te schakelen.
Na een overlijden kun je als nabestaande recht hebben op verschillende uitkeringen en pensioenvormen. Het is belangrijk om hier snel naar te kijken, zodat je niets misloopt en op tijd een aanvraag kunt indienen.
Als je partner is overleden, kun je onder bepaalde voorwaarden recht hebben op een Anw-uitkering (Algemene nabestaandenwet). Je hebt hier recht op als:
De Anw wordt uitgevoerd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Je moet de uitkering zelf aanvragen — dit gebeurt niet automatisch.
Let op: woonde je samen zonder geregistreerd partnerschap of huwelijk? Dan heb je vaak géén recht op een Anw-uitkering, tenzij je aan specifieke voorwaarden voldoet.
Controleer bij de pensioenuitvoerder of er een partner pensioen, ouder pensioen of ander familielid pensioen is opgebouwd. Veel werkgevers bouwen dit automatisch op, maar het moet wel worden aangevraagd. Het is belangrijk om na het overlijden van een familielid te informeren naar het familielid pensioen, omdat dit invloed kan hebben op de financiële situatie van de nabestaanden.
Neem contact op met de werkgever of pensioenuitvoerder van het familielid om dit te laten controleren.
Door het overlijden verandert je huishoudsamenstelling. Hierdoor kun je recht krijgen op:
Geef wijzigingen zo snel mogelijk door bij de Belastingdienst/toeslagen, om terugvorderingen of misgelopen toeslagen te voorkomen.
Naast de grote thema’s zoals uitvaart, testament en pensioen, zijn er tientallen kleinere zaken die je als nabestaande moet afhandelen. Vaak komen deze pas na de eerste weken aan bod, maar het is belangrijk om ze tijdig te regelen.
Zorg dat je overzicht houdt in:
Maak een lijst van inkomsten en uitgaven, zodat je weet wat nog binnenkomt of afgeschreven wordt.
Laat de post tijdelijk doorsturen of zorg dat iemand met een sleutel de post regelmatig ophaalt. Dat voorkomt dat je belangrijke brieven mist, bijvoorbeeld van de bank of Belastingdienst.
Tip: met een machtiging kun je ook bij de digitale post (bijv. MijnOverheid of DigiD) van de overledene komen via de notaris.
Gebruik een checklist overlijden om overzicht te houden bij het informeren van:
Sommige gemeenten bieden ook een verzamelservice waarbij je het overlijden slechts één keer hoeft te melden.
Had het familielid een huishoudelijke hulp via de Wmo of kreeg iemand mantelzorg? Dan moet dat ook worden beëindigd. Controleer altijd of het familielid zorg ontving (zoals Wmo of Wlz); deze familielid zorg moet worden stopgezet. Informeer bij de gemeente of zorginstelling waar het familielid werkte of zorg ontving.
In de hectiek van een overlijden zitten nabestaanden vaak met praktische vragen. Hieronder beantwoorden we de meest voorkomende.
Een draaiboek bij overlijden is een overzichtelijke checklist met alle zaken die je als nabestaande moet regelen: van de aangifte bij de burgerlijke stand tot het opzeggen van verzekeringen, het regelen van de uitvaart en de afwikkeling van de erfenis. Het geeft rust en voorkomt dat je belangrijke stappen vergeet.
Nee, een trouwboekje is niet verplicht bij het regelen van een overlijden. Wel kan het handig zijn om gegevens van een geregistreerd partnerschap of huwelijk aan te tonen bij instanties, zeker als je rechten wilt claimen zoals een partnerpensioen of een Anw-uitkering.
In Nederland moet een uitvaart wettelijk plaatsvinden binnen zes werkdagen na het overlijden (exclusief de dag van overlijden). Dit kan een begrafenis of crematie zijn. Uitzonderingen zijn mogelijk met toestemming van de gemeente.
Je kunt via een notaris een aanvraag doen bij het Centraal Testamentenregister (CTR). Daarin staat of er een testament is opgesteld en bij welke notaris dat ligt. Je krijgt géén inzage in de inhoud van het testament zonder toestemming of bevoegdheid.
Een toespraak bij overlijden is persoonlijk. Richt je op herinneringen, eigenschappen en het levensverhaal van de overledene. Begin bijvoorbeeld met:
Je kunt eindigen met een wens, dankwoord of een citaat dat past bij de overledene.
Om het overzicht te bewaren in een hectische periode, is een duidelijke checklist onmisbaar. Hieronder vind je een overzicht van wat je moet regelen na het overlijden van een dierbare — in de juiste volgorde.
Tip: gebruik deze checklist als leidraad en vink stap voor stap af wat je hebt geregeld. Zo voorkom je dat je iets belangrijks mist — zeker als het gaat om een ouder die samen woonde of een familielid dat zelfstandig ondernemer was.
Een overlijden brengt niet alleen verdriet, maar ook een stortvloed aan praktische verplichtingen met zich mee. Zeker als het gaat om een partner, ouder of ander familielid waarbij nog zaken liepen zoals een koopwoning, pensioen, of het runnen van een bedrijf. In zulke gevallen is overzicht essentieel.
Met een goed opgesteld draaiboek bij overlijden voorkom je dat je belangrijke stappen mist. Van het inschakelen van een arts en het regelen van de akte van overlijden, tot het aanvragen van een partnerpensioen, het opzeggen van abonnementen en het informeren van instanties — alles komt op het juiste moment aan bod.
Of je nu te maken hebt met een ouder die woonde in een verzorgingshuis, een kind dat nog studeerde, of een alleenstaand familielid met een complexe administratie: deze checklist helpt je om niets te vergeten en geeft structuur in een periode waarin dat hard nodig is.
💡 Wil je persoonlijk advies op basis van jouw situatie?
Doe de gratis checklist op Belastingscan.nl en ontdek direct wat jij moet regelen — stap voor stap, overzichtelijk en afgestemd op jouw situatie.
Coen is oprichter van Belastingscan en fiscalist met een passie voor technologie. Hij helpt particulieren, ondernemers en DGA’s om helder inzicht te krijgen in hun fiscale situatie.
